Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Magia w wierzeniach mieszkańców Lubelszczyzny – Zielnik

Spis treści

[RozwińZwiń]

ZIoła zielnikaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści


Babka zwyczajna – roślina polna, najpopularniejszy medykament w medycynie ludowej, najlepszy na rany i stłuczenia.

Brzoza – jej gałązkom przypisywano właściwości czarodziejskie, lecznicze i oczyszczające. Miały być szczególnie skuteczne przy wypędzaniu złych duchów i odczynianiu uroków. Na zielone świątki majono nimi domy i obejścia w celu ochrony przed urokami i „złym spojrzeniem”. Tradycyjnym przysmakiem jest też do dziś sok z brzozy.

Bylica, zwana bożym drzewkiem – do grupy tej należy m.in. piołun – skuteczne lekarstwo na żołądek i amulet przeciwko złym mocom. Bylicy używano także w obrzędach nocy świętojańskiej.

Czosnek – „ludowy antybiotyk”, roślina magiczna i lecznicza. Stosowano go do walki z czarownicami i upiorami, miał zastosowanie w wielu obrzędach.

Mak – roślina lecznicza, ozdobna, magiczna, posiadająca właściwości narkotyczne. Był symbolem urodzaju i płodności, ale także wiecznego snu. Potrawy z maku towarzyszyły uroczystościom związanym ze światem zmarłych. Makówki wyciągnięte z bukietu poświęconego w Matkę Boska Zielną wkładano do kołyski płaczliwym dzieciom, uważano je za skuteczny środek w walce z upiorami.

Orzechy – uważane za afrodyzjak, miały także pomagać w kojarzeniu małżeństw. Przypisywano im właściwości lecznicze (m.in. przy ukąszeniu przez wściekłego psa) i magiczne (miały chronić obejście przed czarownicami).

Topola – drzewo związane ze zmarłymi, mające wiele negatywnych konotacji, m.in. dlatego że, według legendy, odmówiło schronienia Świętej Rodzinie podczas ucieczki do Egiptu. Na topoli miał się także powiesić Judasz. Osinowe kołki były powszechnie stosowanym środkiem w walce z upiorami.

Pokrzyk – jedna z najgroźniejszych roślin w ludowym zielniku, pokrewna w warstwie symbolicznej legendarnej mandragorze. Ma właściwości znieczulające i halucynogenne, może powodować zaburzenia wzroku i omamy. Jako środek przeciwbólowy i magiczny miała od wieków szerokie zastosowanie. Według wierzeń nazwa rośliny pochodzi stąd, że wyrwana z ziemi krzyczy; człowiek, który to usłyszy, umiera.

Podkownik – ziele czarodziejskie, mające właściwość otwierania zamków i kłódek. Cieszyło się szczególnym zainteresowaniem złodziei i czarownic.

Ruta – roślina ogrodowa o dużym znaczeniu leczniczym, symbolicznym i magicznym. Wplatano ją do wianka panny młodej jako wróżbę płodności.

Wierzba – drzewo związane z wiosną, życiem, wegetacją. Gałązki wierzbowe musiały znaleźć się w palmie wielkanocnej. Przypisywano jej właściwości czarodziejskie i lecznicze.
W wierzbach miały też zamieszkiwać diabły.

 

ZiołolecznictwoBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści


Medycyna ludowa w dużej mierze opiera się na naturalnych sposobach leczenia. Zioła i rośliny znajdowane w okolicy domostw, na polach, łąkach i lasach, były wykorzystywane zarówno do wróżenia, czy przepowiadania przyszłości, jak i do celów leczniczych. Wiedza o ziołach i ich właściwościach była zdobywana drogą obserwacji i przekazywana z pokolenia na pokolenie. Najczęściej zioła spożywano w postaci wywaru z suszonych ziół, a w przypadku zastosowań zewnętrznych robiono okłady ze świeżych roślin, bądź w połączeniu z masłem lub mlekiem robiono maści. Zioła i rośliny miały szczególną moc uzdrowicielską w Noc Świętojańską oraz na Matki Bożej Zielnej.

Przeziębienie, ból gardła
- Płukanie gardła wywarem z rumianku
- Herbata z kwiatu lipy
- Jedzenie bazi (kotków) z palmy wielkanocnej
- Nalewka z szyszek sosnowych (młode szyszki zalewa się  spirytusem)
- Wywar z pędów sosny (pędy płucze się w wodzie, zasypuje się cukrem i odstawia na dobę, po czym odcedza, można zalać spirytusem lub melisaną)
- Wywar z suszonych owoców dzikiego bzu
- Szare kwiaty
- Piołun
- Kwiaty podbiału
- Suszona mięta

Bóle reumatyczne
- Kąpiele ziołowe, wywar z ususzonych liści brzozy
- Owoce jałowca zalane spirytusem
- Liście podbiału – moczenie nóg w wywarze
- Kąpiele w barwinku przyniesionym z cmentarza miały leczyć chore nogi

Bóle żołądka, przewód pokarmowy
- Wywar z ususzonych liści brzozowych, sok z brzozy
- Nalewka na orzechu – niedojrzały, zielony orzech zasypuje się cukrem, powstały sok pomaga na bóle żołądkowe
- Czarne jagody na zatrucia  - wywar z suszonych owoców
- Dziurawiec.
- Piołun – wzmaga apetyt, działa kojąco na ból żołądka, stosuje się na pasożytyw przewodzie pokarmowym
- Liście podbiału

Układ krwionośny
- Czerwone kwiaty
- Krople konwaliowe – kwiaty moczone w spirytusie – na serce

Gojenie ran, problemy skórne
- Babka
- Podbiał
- Liście orzecha
- Żywica z sosny, świerku, jodły
- Wilcza jagoda (czerwona jagoda z czarnym oczkiem) – zrobiona z tego maść pomaga w gojeniu strupów
- Wywar z suszonych liści piwonii pachnącej
- Rumianek
- Krwawnik – tamowanie krwi
- Krwiściąg – tamowanie krwi –wyciśniętym sokiem pokrywało się krwawiące rany

Kobiece choroby i przypadłości
- Biała akacja
- Piwonia majowa niepachnąca
- Macierzanka
- Macicznik
- Herbatka z krwawnika na obfite i bolesne miesiączki

Bezsenność, nerwowość
- Przestrach
- Wywar z makówek
- Melisa
- Waleriana (kozłek lekarski)

Leczenie oczu
- Niebieskie kwiaty – bratki polne, świetlik łąkowy
- Rumianek
- Wywar z łopianu

Nalewki z ziół od boleści
- Macierzanka + piołun + kurze ziele+ dziurawiec – zalać wódką i odstawić na dwa tygodnie

Mycie włosów
- Wywar z tataraku i rumianku
- Wywar z suszonych kwiatów krwawnika

Wzmocnienie kości
Tatarak – działa na wzmocnienie kręgosłupa, stosowany w przypadku krzywicy
Macierzanka – spanie na macierzance miało pomagać na bóle krzyża

Afrodyzjaki
- Lubczyk
- Dzięgiel
- Ruta

Kadzidła
- Macierzanka – gdy w domu znajdował się chory
- Rozchodnik – na rozejście się burzy
- Jałowiec – jałowiec połączony z pajęczyną z czterech kątów domu miał uspokajać dzieci
- Mirra – okadzano nią zmarłych
- Święcone wianki – okadzanie nimi domu miało przeciwdziałać urokom


 
Literatura:
Niebrzegowska S. Przestrach od przestrachu. Rośliny w ludowych przekazach ustnych, Lublin 2000
Tylkowa D. Wiedza ludowa, [w:] „Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej”, t. 2. Wrocław 1969

Opracowała Agnieszka Szczur