Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Anna Kamieńska (1920–1986)

Poetka, pisarka, autorka książek dla dzieci, tłumaczka.

Maria Madej, Julia Hartwig i Anna Kamieńska na Krakowskim Przedmieściu w Lublinie
Maria Madej, Julia Hartwig i Anna Kamieńska na Krakowskim Przedmieściu w Lublinie (Autor: nieznany)

Spis treści

[RozwińZwiń]

Lata młodościBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Urodziła się 12 kwietnia 1920 roku w Krasnymstawie w rodzinie urzędnika państwowego Tadeusza Kamieńskiego i Marii Romany z Cękalskich. Około 1925 roku Kamieńscy przenieśli się do Lublina, gdzie zamieszkali na ulicy Skibińskiej. Przyszła poetka uczęszczała do Szkoły Powszechnej im. Marii Konopnickiej. Skończyła III Liceum Ogólnokształcące im. Unii Lubelskiej w Lublinie. W 1937 roku Kamieńska rozpoczęła naukę w Liceum Pedagogicznym im. Elizy Orzeszkowej w Warszawie, które ukończyła w 1939 roku. Lata okupacji spędziła na Lubelszczyźnie. W tym czasie zdała maturę na tajnych kompletach i rozpoczęła studia na wydziale polonistycznym, zdając egzaminy na tajnym Uniwersytecie Warszawskim.

Studia w LublinieBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Zaraz po wojnie studiowała filologię klasyczną na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. O twórczości Kamieńskiej z tego okresu tak pisał jej przyjaciel, Zygmunt Mikulski:

Nie powiem, że ujęty byłem rodzajem poetyki, jaką stosowała Kamieńska. Przewaga treści intelektualnych nad emocjonalnymi, brak poetyckiej muzyczności słowa, co przechylało utwór w stronę prozy, dosłowność zamiast aluzji – to czyniło ze mnie czytelnika chłodnego, nie zaagitowanego.

„Sztandar Ludu” 1986, nr 120, s. 6

Pobyt w ŁodziBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Po wyjeździe z Lublina w 1947 roku kontynuowała studia na Uniwersytecie Łódzkim. Wyjechała, gdyż w Lublinie nie miała widoków na publikowanie swojej poezji. Zadebiutowała w 1944 roku w „Odrodzeniu”, zaś pierwszy tom wierszy, Wychowanie, wydała w 1949 roku.

RodzinaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

17 grudnia 1948 roku wyszła za mąż za poetę, Jana Śpiewaka. Po wielu latach poetka tak wspominała swoje małżeństwo:

19 lat mojego życia z Jankiem, to epizod w czasie, stał się całym moim życiem. Cała treść mojego życia w nim się skupiła. Przedtem było tylko oczekiwanie

Mieli dwóch synów, Jana i Pawła.

Okres warszawskiBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W 1946 roku poetka została członkiem Lubelskiego Oddziału Związku Zawodowego Literatów Polskich. W latach 1946–1952 należała do redakcji tygodnika „Wieś” – pisywała artykuły na temat literatury chłopskiej. Od 1952 do 1957 roku była kierownikiem działu poezji w tygodniku „Nowej Kultury”, a od roku 1968 należała do redakcji miesięcznika „Twórczość”. W latach pięćdziesiątych razem z mężem i dziećmi przeniosła się do Warszawy. W tym okresie wydano jej kolejne tomiki poezji: O szczęściu (1952), Bicie serca (1954), Pod chmurami (1957). W 1955 roku została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi.

Na lata sześćdziesiąte przypadł prawdziwy rozkwit jej pracy twórczej, dużo pisała i publikowała. Wraz z mężem, Janem Śpiewakiem, zajęła się współczesną poezja ludową. Przekładała poezję rosyjską, serbską, chorwacką. Współpracowała z „Nowinami Literackimi i Wydawniczymi”, „Życiem Literackim”, „Nowymi Książkami”, „Orką”, a także „Tygodnikiem Literackim”.

22 grudnia 1967 roku zmarł Jan Śpiewak. Poetka napisała zbiór wierszy poświęcony mężowi, była również współinicjatorką nagrody imienia Jana Śpiewaka – od 2005 roku jest jej współpatronką.
 

Twórczość religijnaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Pod koniec życia zwróciła się w kierunku twórczości religijnej. Związała się ze środowiskiem wydawnictwa „W drodze”, założonym przez dominikanów. Brała także udział w tłumaczeniu dawnej poezji chrześcijańskiej, jak Księga Psalmów.

Anna Kamieńska pozostała, jak każdy mistyk, nie tyle twórcą słowa, co jego poszukiwaczem; pisała, nie słuchając własnych słów, lecz nasłuchując Innego. Jej poezja jest jak pragnienie i oczekiwanie na to jedno Słowo..., żywe i nie do wypowiedzenia jednym życiem.

ks. Krzysztof Guzowski, „Egeria” 2006, nr 3, s. 22–23.

Anna Kamieńska była do ostatniej chwili nie tylko płodną poetką, o niegasnącej energii lirycznej wierszy, o wciąż pogłębiającej się treści i duchowości religijnej, ale również autorką rozważań, medytacji i esejów o wewnętrznym powiązaniu tajemnic Słowa z literaturą zmagającą się z największymi tajemnicami życia i śmierci człowieka.

Marek Skwarnicki, „Tygodnik Powszechny” 1986, nr 20, s. 2.

Nagrody i wyróżnieniaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1955 – Złoty Krzyż Zasługi;

1966 – bułgarski Order Cyryla i Metodego I klasy;

1968 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski;

1971 – nagroda Ministra Kultury i Sztuki za tom Biały rękopis;

1973 – nagroda Polskiego Pen Clubu za twórczość translatorską;

1980 – nagroda im. Brata Alberta w dziedzinie poezji;

1981 – nagroda Prezesa Rady Ministrów za twórczość dla dzieci i młodzieży

1981 – nagroda im. Włodzimierza Pietrzaka.

DziełaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Tomiki poezjiBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Wychowanie (1949), O szczęściu (1952), Bicie serca (1954), Oj lesie, lesie zielony, tomik wydany razem z mężem, zawiera tłumaczenia poezji ludowej bułgarskiej (1956); Pod chmurami (1957), W oku ptaka (1959), Źródła (1962), Odwołanie mitu (1967), Wygnanie (1970), Biały rękopis (1971), Herody (1972), Drugie szczęście Hioba (1974), Rękopis znaleziony we śnie (1978), Milczenia (1979), Deszczowe lato (1980), Wiersze jednej nocy (1981), Raptularz wojenny (1982), W pół słowa (1983), Dwie ciemności (1984), Milczenia i psalmy najmniejsze (1988).
 

Literatura dziecięcaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

8 x radość czyli O ośmiu błogosławieństwach kazania na Górze, błogosławieństwa ewangeliczne dla dzieci (1985); Dębowa kołyska, opowiadania (1973); Dom w domu (1982); Jaworowi ludzie (1973); Książka nad książkami, biblia dla dzieci (1985); Ojcze nasz – dla dzieci (1983); Samowarek mojego dziadka, powieść; Sześciopiętrowy dzień, powieść (1975); Świat się ciągle zaczyna, powieść (1975); W królestwie Plastelinie, poezja (1970); Wielkie małe rzeczy (1974).
 

Literatura młodzieżowaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Marianna (1980), Są takie wyspy (1970), Żołnierze i żołnierzyki (1971).
 

InneBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Poeta ziemi rodzinnej, zbiór wspomnień i esejów o Stanisławie Piętaku (1970), Do źródeł: psalmy i inne przekłady poetyckie (1988), Na progu słowa (1985), Notatnik 1965–1972 (1982); Od Czarnolasu: najpiękniejsze wiersze polskie (1971); Od Leśmiana: najpiękniejsze wiersze polskie (1974); Rozmowy z profesorem Daleczko (1969); Twarze księgi – analiza i interpretacja Biblii (1981); Jeden z grzechów pięknych, felietony krytyczno-literackie na temat poezji; Czasy małego szczęścia, zbiór lirycznych opowiadań (1963); Pragnąca literatura. Problemy pisarstwa ludowego u nurtu ludowego w poezji współczesnej, szkice literackie (1964).
 
Anna Kamieńska zmarła 10 maja 1986 roku w Warszawie.
 

Wybór publikacji dotyczących twórczości Anny KamieńskiejBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

 
Babraj M., Poprzez słowo prześwieca prawdziwa twarz człowieka, [posłowie do]: A. Kamieńska, Dwie ciemności i wiersze ostatnie, Poznań 1989.
Bonowicz W., Poeta idzie dalej, „Tygodnik Powszechny” 1996, nr 20.
Chojnowski Z., Pora daremności nauk, [w:] Metamorfozy Anny Kamieńskiej, Olsztyn 1995.
Dąbrowski M., To co najważniejsze, „Miesięcznik Literacki” 1979, nr 9, s. 124.
Dłuski S., Kamieńska metafizyczna, „Kresy” 1998, nr 1.
Dłuski S., Przemiana duchowa Anny Kamieńskiej, [w:] Z Bogiem przez wieki. Inspiracje i motywy religijne w literaturze polskiej i literaturach zachodnioeuropejskich XIX i XX wieku. Zbiór rozpraw i artykułów, pod red. P. Żbikowskiego, Rzeszów 1998.
Dłuski S., Światło przemiany i wiary, „Literatura” 1997, nr 2.
Dłuski S., Egzystencja i metafizyka. O poezji Anny Kamieńskiej, Rzeszów 2002.
Dybel P., Głos w ciemności, „Nowe Książki” 1979.
Galińska I., Poetka wielkiego paradoksu, „Drogowskazy” 1988, nr 1.
Hałaś M., Dobrodziejstwo ciszy, „Życie Literackie” 1988, nr 51.
Hartwig J., Zawsze powroty. Dzienniki podróży, Warszawa 2001.
Hartwig J., Tam gdzie mogę ścigam morze. Z poetką Julią Hartwig rozmawia Wojciech Kass, „Topos” 2004, nr 3–4.
Jastrzębska B., „Milczenie człowieka przenika w milczenie Boga”. O poezji Anny Kamieńskiej, „Topos” 2001, nr 6.
Jurkowski S., Ponad nicością, „Życie Literackie” 1983, nr 32.
Krassowski N., Liryka rzeczy ostatecznych, „Życie Literackie” 1980, nr 27.
Kwiatkowski J., Poezja białego cierpienia, [w:] Notatki o poezji i krytyce, Kraków 1975.
Lichański S., Eschatologia i kultura, „Nowe Książki” 1981, nr 19.
Mikołajewski J., Przyjaźń panieńska. O Annie Kamieńskiej opowiada Julia Hartwig, 16.09.2004.
Mocarska Z., Ciało i wiatr, „W Drodze” 1976, nr 2.
Mocarska Z., Poezja czasu teraźniejszego, „W Drodze” 1976, nr 3.
Nasiłowska A., Milczenie prawdy, „Literatura” 1980, nr 23.
Nowosielski K., Nienadaremne milczenia, „W Drodze” 1986, nr 7–8.
Nowosielski K., Zawierzające oczekiwanie. O poezji Anny Kamieńskiej, [w:] Nowosielski K., Przestrzeń oczekiwania, Gdańsk 1993.
Ogiolda K., Anna Kamieńska – poetka ducha i materii, „Zeszyty Naukowe WSP w Opolu”, Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich w Opolu. Filologia Polska, Opole 1991.
Paczkowska M., Rękopis znaleziony we śnie, „Kierunki” 1979, nr 21.
Pasierb J., Anna Prorokini, „Tygodnik Powszechny” 1987, nr 19.
Pieńkosz K., Utrwalone w bólu i w milczeniu, „Literatura” 1989, nr 4, s. 71–72.
Skąpska I., Za progiem słowa. Rozmowa o Annie Kamieńskiej z księdzem Janem Twardowskim, „W Drodze” 1987, nr 6.
Smolka I., Dziewięć światów, Warszawa 1997.
Smolka I., W krainie fantazji i humoru, „Współczesność” 1969, nr 2.
Smolka I., Lęki i akceptacje, Warszawa 1984.
Smolka I., Łaska ciemności, „Twórczość” 1982.
Szaruga L., Słowa ku milczeniu, „Tygodnik Powszechny” 1986, nr 24.
Szymańska A., W pół słowa, „Przegląd Powszechny” 1989, nr 3.
Twardowski J., Spieszmy się kochać, „List”, 2005/05.
„W Drodze” 1986, nr 7–8 [numer poświęcony życiu i twórczości Anny Kamieńskiej].
Zarębianka Z., Zakorzenienia Anny Kamieńskiej, Kraków 1997.
Zarębianka Z., Świadectwo słowa... Rzecz o twórczości Anny Kamieńskiej, Kraków 1993.
Zarębianka Z., Poezja wymiaru sanctum. Kamieńska — Jankowski — Twardowski, Lublin 1992.

Powiązane artykuły

Zdjęcia

Audio

Historie mówione

Inne materiały

Słowa kluczowe