Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Fabryka wag dziesiętnych „Ideal” w Lublinie

Fabryka wag dziesiętnych i narzędzi gospodarczych „Ideal” została założona pomiędzy 1905 a 1910 rokiem przez Piotra Księżyckiego i F. Maszkiewicza. W 1948 roku została upaństwowiona i przemianowana na Lubelską Fabrykę Wag.

ul. Krochmalna
ul. Krochmalna (Autor: Budzyński, Marian)

Spis treści

[RozwińZwiń]

LokalizacjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

ulica Krochmalna 24
Od strony południowo-zachodniej przylega do ulicy Spółdzielczej.

FunkcjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Fabryka wag dziesiętnych i narzędzi gospodarczych

HistoriaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Według wykazu fabryk w Lublinie i ankiety z 1920 roku fabryka wag dziesiętnych „Ideal” została założona w 1905 roku. Dysponujemy jednak prośbą Piotra Księżyckiego i F. Maszkiewicza z 1910 roku o zatwierdzenie projektu budowy murowanej, piętrowej fabryki wag dziesiętnych i narzędzi gospodarczych, na działce wyłączonej z dóbr majoratu Lublin. Zachowane są przy tym plany, wyraźnie wskazujące, że na działce położonej pomiędzy ulicą Krochmalną a Spółdzielczą istniał uprzednio wzdłuż jej wschodniej granicy murowany, piętrowy budynek, który przedłużono po bokach o części parterowe.

Wybudowano też – wzdłuż południowej granicy działki, czyli od ulicy Spółdzielczej – nowy budynek fabryczny jednopiętrowy z parterowymi dostawkami po bokach. Nie łączył się on jeszcze ze starszą częścią zespołu, brak też było budynku mieszkalnego od strony ulicy Krochmalnej. Według ankiety z 1936 roku budynek ten powstał jeszcze w 1910 roku (część parterowa). Rozbudowy o skrajną część jednopiętrową dokonano w 1926 roku. Z akt Inspekcji Budowlanej wynika, że w 1925 roku zatwierdzony został projekt budynku jednopiętrowego, mieszczącego na parterze magazyn, a na pierwszym piętrze mieszkanie. Budowę ukończono w 1926 roku. Najprawdopodobniej całość wschodniego skrzydła uzyskała wówczas wysokość jednopiętrową i została połączona ze skrzydłem południowym. Przy zachodniej granicy działki powstała stajnia – taki stan rzeczy wykazuje plan sytuacyjny z 1927 roku dołączony do projektu budowy drewnianej szopy na filarach murowanych, wolno stojącej na środku dziedzińca, którą zrealizowano w 1928 roku. Jeszcze wówczas wschodnia połowa skrzydła południowego (wzdłuż ulicy Spółdzielczej ) była jednopiętrowa, zachodnia zaś parterowa. U ich styku od strony podwórza po 1928 roku wystawiono motorownię.

Fabryka dobrze prosperowała i modernizowała się, nadal w ręku F. Maszkowskiego i spadkobierców P. Księżyckiego (żona i dzieci), co utrzymywało się do lat okupacji niemieckiej. Z 1940 roku pochodzi projekt piętrowej hali fabrycznej w przedłużeniu skrzydła południowego ku zachodowi oraz projekt urządzenia ustępów w motorowni od podwórza, nazwanej „pomieszczeniem na dawną lokomobilę”. Projekt wykonał arch. Tadeusz Witkowski, z dowiązaniem się do zastanej architektury reszty skrzydła południowego. W tymże poszycie akt Inspekcji Budowlanej znajduje się inwentaryzacja Fabryki Wag „Ideal” z 1948 roku, po jej upaństwowieniu i przemianowaniu na Lubelską Fabrykę Wag.

Z porównania stanu z 1948 roku i obecnie – nadbudowie uległa środkowa, dotychczas parterowa część skrzydła południowego (dawna stolarnia, kuźnia i magazyn). Zakład rozszerzył się ku zachodowi o sąsiednią działkę, dawniej Szurgocińskiego, gdzie powstała nowsza część budynków fabrycznych oraz wolno stojący budynek administracyjny. W podwórzu do starego skrzydła południowego w miejsce schodów zewnętrznych widocznych na planach z 1948 roku dostawiono nowszą klatkę schodową.

KalendariumBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1905 – założenie fabryki
1926 – ukończenie budynku magazynowo-mieszkalnego
1948 – upaństwowienie fabryki
1951 – powstanie Lubelskiej Fabryki Wag w wyniku połączenia fabryki wag W. Hessa z fabryką wag J. Caudra

OpisBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Zabytkowa część zespołu Lubelskiej Fabryki Wag założona jest na literze L, z budynkiem mieszkalnym wzdłuż ul. Krochmalnej. Pierwotny budynek mieszkalny parterowy, na podpiwniczeniu, kryty dwuspadowo, z facjatą mieszkalną również zadaszoną dwuspadowo, na osi fasady. Facjata zwieńczona jest szczytem trójkątnym.

Elewacja frontowa pięcioosiowa, boniowana na narożach, zwieńczona gzymsem, otwory prostokątne, na parapetach, stolarka trójdzielna ze ślemieniem. Na osi w facjacie duży trójdzielny otwór balkonowy w profilowanym obramieniu, płyta balkonu betonowa, balustrada żeliwna o skromnym rysunku. Szczyt facjaty gładki obwiedziony profilowaną simą. Elewacja boczna gładka z wybitymi wtórnie oknami z poddasza. Przy elewacji tylnej w ryzalicie przesuniętym z osi schody na pięterko. Układ na parterze dwutraktowy symetryczny.

Od wschodu do budynku przylega nieco późniejsza część jednopiętrowa z 1926 roku, jednoosiowa w fasadzie, kryta dachem dwuspadowym przesłoniętym gładkim pasem muru attykowego. Łączy się on z gładkim szczytem wieńczącym ścianę frontową. Szczyt wyłamany na osi plakietowo i obwiedziony simą przechodzącą na ścianach bocznych w zwieńczenie attyki.

Na elewacji wschodniej w pasie attyki ślady napisu FABRYKA WAG IDEAL. Okna w tej części duże „weneckie”, na pierwszym piętrze takiż otwór balkonowy w rustykowanym obramieniu.

Brak podziału ozdobnymi lizenami w najstarszej – środkowej – części skrzydła wschodniego. Całość skrzydła wschodniego i południowego od strony dziedzińca (łącznie z halą z 1940 roku) posiada ujednolicony podział lizenami gładkimi, typowe okna wielokwaterowe zamknięte odcinkowo i takież otwory wjazdowe. Nie zastosowano tego ujednolicenia jedynie w nadbudowie pierwszego piętra po 1948 roku i klatce schodowej.

Stan zachowaniaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1995 rokBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Dobry, ze scaleniem architektonicznym powstających sukcesywnie części, toteż całość można uznać za kwalifikującą się do ochrony konserwatorskiej, jakkolwiek obiekt posiada skromne wartości zabytkowe. We wnętrzach brak jest pierwotnego wyposażenia produkcyjnego

2009 rokBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Budynki nadal wykorzystywane przemysłowo. Hale fabryczne nieotynkowane. 

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  • Czerepińska J., Fabryka wag IDEAL – ul. Krochmalna 24, [w:] Czerepińska J., Michalska G., Studziński J., Katalog architektury przemysłowej w Lublinie, t. I cz. I, s. 43, maszynopis opracowany na zlecenie Państwowej Służby Ochrony Zabytków, Lublin 1995.