Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Archidiakońska 3 w Lublinie

Kamienica Archidiakońska 3 powstała w XVI wieku. Od końca XVII wieku była własnością zakonu dominikanów. W 1971 roku została wpisana na listę zabytków.

Kamienica Archidiakońska 3 w Lublinie. Fasada.
Kamienica Archidiakońska 3 w Lublinie. Fasada. (Autor: Zętar, Joanna (1975- ))

Spis treści

[RozwińZwiń]

LokalizacjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kamienica usytuowana jest w zwartej zabudowie ulicy Archidiakońskiej, w sąsiedztwie budynków Archidiakońska 1 oraz 5. Frontem skierowana jest na zachód.

Dawny numer policyjny: 55

Numer hipoteczny: 672a

Numer przed 1939: Archidiakońska 3

Numer po 1944: –

Numer obecny: Archidiakońska 3

FunkcjeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Mieszkalna

HistoriaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W 1522 roku właścicielem placu, na którym obecnie znajduje się kamienica Archidiakońska 3 był Mikołaj Woysznowski, o którym wiadomo, że nabył teren od Wojciecha Szlomyzakona. Jeszcze w tym samym roku Mikołaj postanowił sprzedać plac Marcinowi Sellatorowi (Siodlarzowi), który wkrótce wybudował na nim drewniany dom. Po śmierci Marcina jego spadkobiercy stopniowo wyprzedali należące do nich części nieruchomości. Ostatecznie w 1564 roku ostatni z właścicieli pochodzących z rodziny Siodlarzy sprzedał swoją część Stanisławowi Makuszkowi, który objął tym samym w posiadanie całą własność. Testament Stanisława przewidywał podział dobytku pomiędzy kilkoro jego spadkobierców, lecz jednemu z nich, zięciowi Pawłowi Lisowskiemu, lubelskiemu złotnikowi udało się do 1599 roku wykupić pozostałe części i zachować dom w całości.

W 1600 roku od Lisowskiego odkupił nieruchomość Łukasz Smażyc. Wiadomo, że wówczas dom był już częściowo murowany. Sześć lat później Smażyc zdecydował się odsprzedać go Stanisławowi i Barbarze Kramarczykom. Nowi właściciele nie cieszyli się długo nabytym majątkiem, ponieważ już dwa lata później odkupił go od nich Augustyn Tremenzel. Po śmierci Augustyna jego spadkobiercy pozostawali właścicielami do 1653 roku. Wówczas, skupując część po części, w posiadanie domu wszedł Daniel Żydkiewicz. W tym samym roku postanowił on jednak sprzedać go Jakubowi i Mariannie Kitom. W 1679 roku syn Jakuba, Jakub Kit sprzedał kamienicę Adamowi Szaniawskiemu, pełniącemu funkcję radnego krasnostawskiego. Dość szybko Adam Szaniawski postanowił wyzbyć się nieruchomości. W 1682 roku przekazał ją jako darowiznę Andrzejowi Rozwadowskiemu.

Dalsze losy kamienicy są nie do końca jasne, wiadomo jednak, że najpewniej od końca wieku XVII była ona własnością zakonu dominikanów. Taki stan rzeczy trwał aż do 1868 roku, kiedy to kamienica przeszła w posiadanie Skarbu Królestwa Polskiego. W 1936 roku właścicielem zostało tzw. Pedagogium Szkolne, natomiast od 1947 roku mieścił się tam internat Państwowego Liceum Pedagogicznego. W przeciągu lat 50. zostały przeprowadzone prace remontowe mające na celu uratowanie znajdującego się fatalnym stanie budynku. Na początku lat siedemdziesiątych właściciel nieruchomości znów się zmienił. Było nim wówczas Studium Nauczycielskie nr 1 im. A. Struga, następnie zaś pod koniec tego dziesięciolecia dom przeszedł w posiadanie Miejskiego Zarządu Budynków Mieszkalnych. Od 1971 roku kamienica jest wpisana na listę zabytków.

Lokatorzy według wyznania, płci i wieku w 1940 roku

[Inspekcja Budowlana, sygn. 4]

Ogólna liczba mieszkańców 8

Chrześcijan 8

Mężczyzn 1

Kobiet 2

Dzieci do lat 7–18 włącznie 5

Mieszkańcy nieruchomości według zawodu w 1940 roku

[Inspekcja Budowlana, sygn. 4]

Robotnicy: 2 (na parterze)

KalendariumBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1522 – właścicielem pustego placu jest Wojciech Szlomyzakon, który sprzedaje go Marcinowi Siodlarzowi;

1564 – Stanisław Makuszowski łączy w swoim ręku całą nieruchomość;

1599 – właścicielem domu jest Paweł Lisowski;

1600 – Lisowski sprzedaje nieruchomość Smażycowi;

1606 – od Łukasza Smażyca posiadłość nabywają Kramarczykowie;

1608 – dom kupuje Augustyn Tremenzel;

1653 – nowy właściciel, Daniel Żydkiewicz, sprzedaje nieruchomość Jakubowi i Mariannie Kitom;

1679 – Jakub Kit sprzedaje kamienicę Adamowi Szaniawskiemu;

1682 – Szaniawski przekazuje dom jako darowiznę Andrzejowi Rozwadowskiemu;

XVII/XVIII wiek – kamienica przechodzi w posiadanie oo. dominikanów;

1868 – właścicielem nieruchomości zostaje Skarb Królestwa Polskiego;

1936 – kamienica należy do Pedagogium Szkolnego;

1947 – w budynku mieści się internat Państwowego Liceum Pedagogicznego;

1971 – kamienica zostaje wpisana na listę zabytków.

ArchitektBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Nieznany

StylBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kamienica renesansowa o zatartych cechach stylistycznych.

Opis budynkuBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kamienica Archidiakońska 3 jest budynkiem dwupiętrowym, posiadającym jedną kondygnację piwnic. Przykryta jest dachem dwuspadowym, kalenicowym. 

Elewacja frontowa kamienicy jest trójkondygnacyjna, trójosiowa, na parterze pozbawiona osi środkowej. Wejście do budynku, otoczone opaską, dostępne po trójstopniowych schodach. Okno na parterze pozbawione dekoracji, na drugiej i trzeciej kondygnacji otwory okienne otoczone opaskami. Poszczególne kondygnacje oddzielone są gzymsami kordonowymi, całość zwieńczona wydatnym gzymsem koronującym.

Elewacja tylna trójkondygnacyjna, trójosiowa, na parterze przesunięta w stosunku do pozostałych kondygnacji. W osi środkowej najniższej kondygnacji znajduje się łukowo zamknięty otwór wejściowy. Okna są prostokątne, o zróżnicowanej wielkości, pozbawione dekoracji architektonicznej. Lico elewacji gładkie, zwieńczone gzymsem koronującym.

WnętrzeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Układ wnętrza na parterze trójtraktowy. W trakcie frontowym dwudzielny, w pozostałych trójdzielny. W trakcie środkowym znajduje się klatka schodowa prowadząca na piętro. Układ panujący na wyższych kondygnacjach jest analogiczny, za wyjątkiem drobnych różnic w rozkładzie pomieszczeń. Strych stanowią trzy pomieszczenia dostępne z klatki schodowej.

PiwniceBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kamienica podpiwniczona jest dwiema kondygnacjami piwnic dostępnymi z sieni, schodami prowadzącymi do wschodniej i zachodniej części piwnic.

Część zachodnia obejmuje trakt frontowy i środkowy. W ścianie południowej, obok schodów, znajduje się wejście do niewielkiej, przesklepionej piwnicy. Trakt środkowy w osi północnej zajmuje pomieszczenie na planie wydłużonego prostokąta, sklepione kolebką. Pod traktem frontowym znajdują się dwa pomieszczenia połączone wąskim przejściem i dostępne z piwnicy z wejściem w ścianie zachodniej.

Wschodnia część piwnic nie łączy się bezpośrednio z częścią zachodnią. Tylny trakt w osi południowej obejmuje dwa prostokątne, przylegające do siebie pomieszczenia – jedno przekryte płaskim stropem, drugie sklepione kolebką.

W północnej ścianie korytarza znajduje się wejście do piwnicy osi północnej posiadającej kształt odwróconej litery L. W zachodniej ścianie korytarza usytuowano zejście do II kondygnacji piwnic znajdujących się w części środkowego traktu. Są to dwa, kolebkowo sklepione, połączone ze sobą pomieszczenia.

Na pierwsze piętro idąc sklep wstayniom obrucony gdzie konie stoią w którą włożony na siano żłub y drabina tył wszystek groiem zawalony, z którego gnoiu gdy dach albo... napadnie woda wszystek... obrucij do piwnic a podle ziemianej. W Ziemiance tylny ku jatkom rzeźniczym wybrano gliny, za murem ziemianki pułtora łokcia wzysz wzdłusz zas na pietnaście circiter pięci a... wybrania nad murem ziemianki iako... tama e plus ex oppositio tey że ziemianki zboku od Bachowskie kamienicy także w ziemiane wybrano gliny wzysz iako y wzdłusz na półłokcia wybrane.

WAPL, Akta miasta Lublina 1465–1810, sygn. 108, s. 864–865 [rok 1677].

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  • Akta nieruchomości położonej w Lublinie przy ul. Archidiakońskiej 3, APL, sygn. 4.
  • Kamienica przy ulicy Wincentego Pola 3 na Starym Mieście w Lublinie, Dokumentacja naukowo-historyczna opracowana na zlecenie Zarządu Rewaloryzacji Zabytkowego Zespołu Miasta Lublina, tekst: Izabella Mazur-Tymburska, fotografie: Janusz Bożek, Lublin 1986, syg, 419 db.
  • Mazur-Tymburska I., Kamienica przy ulicy Wincentego Pola 3 na Starym Mieście. Dokumentacja naukowo-historyczna, Lublin 1986, mps archiwum KOBIDZ w Lublinie, sygn. 177.

Powiązane artykuły

Powiązane miejsca

Zdjęcia

Inne materiały

Słowa kluczowe