Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Drukarnia Jana Karola Pruskiego w Lublinie (1813–1823)

Jan Karol Pruski był pierwszym z dzierżawców dawnej Drukarni Trynitarzy. Okres dzierżawy trwał tylko dwa lata. Po tym czasie Jan Karol Pruski otworzył własną drukarnię, którą prowadził przez dziesięć lat do swojej śmierci. Do osiągnięć wydawniczych Jana Karola Pruskiego należy m.in. druk pierwszego przewodnika po Lubelszczyźnie.

"Almanach Lubelski narok1815" - fragment karty tytułowej z zapisem miejsca druku
"Almanach Lubelski narok1815" - fragment karty tytułowej z zapisem miejsca druku (Autor: Pruski, Jan Karol)

Spis treści

[RozwińZwiń]

Jan Karol Pruski (ok. 1778–1823)Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Jan Pruski najprawdopodobniej przybył do Lublina z Siedlec, gdzie wcześniej prowadził drukarnię. Wiemy również, że był drukarzem w Zamościu. W roku 1811 wydzierżawił w Lublinie Drukarnię Trynitarską, a w roku 1813 założył własny zakład. Jan Karol Pruski brał czynny udział we wszystkich przejawach życia kulturalnego w mieście. Był członkiem loży masońskiej „Wolność Odzyskana”1. Przyjaźnił się z Klemensem Urmowskim, sędzią Trybunału Cywilnego Departamentu Lubelskiego, który najprawdopodobniej namówił go do zamieszkania w Lublinie.

Zmarł w Lublinie w 1823 roku. Miejsce jego pochówku nie jest znane2.

Historia drukarni Jana Karola PruskiegoBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W roku 1811 Pruski wydzierżawił w Lublinie Drukarnię Trynitarzy i rozpoczął działalność jako drukarz. Jednym z pierwszych wydanych przez niego druków był Zbiór pieśni, psalmów, hymnów polskich i łacińskich. Początkowo współpracował z Kazimierzem Szczepańskim, który finansował niektóre z jego druków. Po sprowadzeniu w roku 1813 z Zamościa do Lublina swojego warsztatu drukarskiego zrzekł się dzierżawy Drukarni Trynitarzy i założył własną drukarnię. Adres, pod którym działała ta drukarnia, nie jest znany. Po śmierci Pruskiego w roku 1823 firmę prowadziła jego żona Joanna. 

Publikacje drukarni Jana Karola Pruskiego

Do najpoważniejszych jego osiągnięć typograficznych należy „Almanach Lubelski na rok 1815 dla amatorów literatury ojczystej”, wydany i zredagowany przez Klemensa Urmowskiego, a ozdobiony sztychami Leona Urmowskiego. W „Almanachu” znalazł się „Opis historyczno-malarski departamentu lubelskiego” Kazimierza Paduły. Tekst ten można uznać za pierwszy przewodnik po woj. lubelskim.

W Drukarni Pruskiego, z inicjatywy Klemensa Urmowskiego, drukowane było w okresie od 1 IV 1816 r. do 9 IX 1816 r., dwa razy w tygodniu, pierwsze lubelskie czasopismo „Dostrzegacz Ekonomiczny i Polityczny Lubelski”.

Winieta "Dostrzegacza Ekonomicznego i Politycznego lubelskiego", nr 1
Winieta "Dostrzegacza Ekonomicznego i Politycznego lubelskiego", nr 1 (Autor: Pruski, Jan Karol)

W latach 1815–1823 Pruski drukował m. in. „Polski, Ruski i astronomiczno-gospodarski Kalendarz” oraz różne broszury i podręczniki. Druki wydawane przez Pruskiego odznaczały się starannym wykonaniem typograficznym, często były również  ilustrowane miedziorytami, co świadczy o trosce wydawcy o ich poziom estetyczny3

W roku 1817 wydał Pruski pierwszy i jedyny numer pisma „Pamiętnik Gospodarczy i Naukowy Lubelski”, który w założeniu miał być miesięcznikiem.

Dalsze losy drukarni Jana Karola PruskiegoBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Strona tytułowa "Zasady Oryktognozyi i geognozyi"
Strona tytułowa "Zasady Oryktognozyi i geognozyi" (Autor: Zdzitowiecki, Seweryn)

Kontynuując działalność męża Joanna Pruska, wdowa po Pruskim, wydała w 1824 roku „Kalendarz Polski, Ruski, Żydowski”.  W tym samym roku wyszła za mąż za Walentego Mierzejewskiego i przekazała mu prowadzenie drukarni4.  W roku 1835 drukarnia została przeniesiona do domu przy ulicy Podwale 28  (dom dziś już nieistniejący)5.  

Dawna drukarnia Pruskiego została w roku 1846 sprzedana Władysławowi Janowi Kossakowskiemu Od około 1860 roku, wraz ze Składem Materiałów Piśmienniczych, mieściła się przy ulicy Krakowskie Przedmieście nr 194 [obecnie Krakowskie Przedmieście 10] w domu Jana Tymińskiego. Pod tym adresem działała do roku 1931, w którym została przeniesiona pod adres Bernardyńska 246.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Słownik Pracowników książki polskiej, red. Treichel I., Warszawa 1972.
Gdula P., Drukarstwo lubelskie, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin – Polonia”, vol.VIII, 1953.

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  1. Wróć do odniesienia P. Gdula, Drukarstwo lubelskie,  „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, vol.VIII, 1953, s. 65.
  2. Wróć do odniesienia Słownik Pracowników książki polskiej, red. I. Treichel, Warszawa 1972, s. 720.
  3. Wróć do odniesienia P. Gdula, Drukarstwo lubelskie,  „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, vol.VIII, 1953, s. 65–68.
  4. Wróć do odniesienia Słownik Pracowników książki pokielsj, red. I. Treichel, Warszawa 1972, s. 720.
  5. Wróć do odniesienia Słownik Pracowników książki polskiej, red. I. Treichel, Warszawa 1972, s. 592.
  6. Wróć do odniesienia Słownik Pracowników książki polskiej, red. I. Treichel, Warszawa 1972, s. 447.

Powiązane artykuły

Zdjęcia

Inne materiały

Słowa kluczowe