Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Oficyna Kossakowskich w Lublinie (1846–1949)

Drukarnia Kossakowskich została założona przez Józefa Kossakowskiego, prowadzona przez jego syna Władysława, następnie jego żonę i córki, a w końcu przez zięcia jednej z nich. Przez cztery pokolenia pozostawała własnością rodziny, aby dopiero w latach 30. XX wieku przejść w ręce Jana Jóźwiakowskiego, który był ostatnim prawnym właścicielem drukarni przed jej upaństwowieniem.

 

"Kalendarz Lubelski na rok1869" - fragment karty tytułowej z zapisem miejsca druku
"Kalendarz Lubelski na rok1869" - fragment karty tytułowej z zapisem miejsca druku (Autor: )

Spis treści

[RozwińZwiń]

Założyciel drukarni Józef Kossakowski (1807–1857)Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Józef Kossakowski przybył do Lublina w 1837 roku. Wcześniej terminował w warszawskiej drukarni Antoniego Gałęzowskiego. W latach 1840–1856 dzierżawił razem z innymi wspólnikami Drukarnię Rządową w Lublinie [Weintraub, Fiszel Handelsman, Szabsa Gudfeld]. Od roku 1846 został właścicielem własnej drukarni. Zmarł w 1857 roku w Lublinie i tu też na cmentarzu przy Lipowej jest pochowany. Po jego śmierci drukarnię prowadził syn Władysław1.

Lata 1846–1857: Początki działalności drukarniBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W roku 1846 Józef Kossakowski kupił wyposażenie dawnej Drukarni Karola Pruskiego. Rok później (1847) rozpoczęła pracę Oficyna Józefa Kossakowskiego. Mieściła się ona przy ul. Jezuickiej 43 w tym samym lokalu, w którym była Drukarnia Rządowa. W roku 1853 Józef Kossakowski połączył swą drukarnię z Drukarnią Szabsa Gutfelda. W roku 1854 przy jego drukarni zaczęła działać litografia2.

Lata 1857–1870: Drukarnia prowadzona przez Władysława KossakowskiegoBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Władysław Kossakowski
Władysław Kossakowski (Autor: )

Danuta Walkowska:

Dalszy rozwój oficyny obserwujemy w latach następnych, gdy po śmierci Józefa w 1857 roku drukarnię przejął jego syn Władysław urodzony w 1833 roku. Pracował on dotychczas w drukarni ojca jako zecer. Koncesję na samodzielne prowadzenie zakładu uzyskał dopiero we wrześniu 1860 roku. Pierwszym ważniejszym posunięciem Władysława Kossakowskiego było przeniesienie drukarni do samodzielnego lokalu, znajdującego się w domu Jana Tymińskiego przy ulicy Krakowskie Przedmieście 194 (obecnie 10). Obok drukarni prowadził tu Kossakowski Skład Materiałów Piśmiennych. Wyposażenie drukarni stanowiła wówczas maszyna zwana w ogłoszeniach reklamowych pośpieszną. Była to maszyna płaska na koło i korbę ręczną, o średnich rozmiarach, wyprodukowana w berlińskiej Fabryce Siegla. Obok tego znajdowały się tu dwie prasy, tzw. polna i polska. (...) Nowy właściciel rozszerzył znacznie produkcję wydawniczą. Obok wydawanych tu wcześniej drobnych druków urzędowych, rozpoczął tłoczenie druków o charakterze handlowym, takich jak nalepki i etykiety na zamówienia lubelskich przemysłowców i rzemieślników. Jednocześnie drukował książki o charakterze religijnym, podręczniki szkolne, a także drobne utwory z literatury pięknej pióra miejscowych literatów. (...) Pierwszym poważniejszym wydarzeniem w produkcji wydawniczej oficyny Kossakowskich był druk „Kuriera Lubelskiego” w latach 1868–18693.  W 1869 r. począł wydawać „Kalendarz Lubelski. Zmarł 29.VII. w Krakowie, pozostawiając drukarnię żonie Michalinie4.

Lata 1870–1914: Drukarnia prowadzona w kolejnych okresach  przez Michalinę Kossakowską, Pelagię Ostachiewicz, Karolinę RogowskąBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Danuta Walkowska:

Z chwilą śmierci Władysława Kossakowskiego w 1870 roku, w dziejach oficyny rozpoczął się nowy, ważny okres. Objął on lata 1870–1914, w czasie których drukarnią zarządzała wdowa po Władysławie, Michalina Kossakowska, a potem jej córki: Pelagia Ostachiewicz i Karolina Rogowska. W historii drukarstwa polskiego nie były to lata łatwe. Od roku 1869 do 1905 funkcjonowała bowiem w Królestwie Polskim cenzura prewencyjna, która oddziaływała hamująco na rozwój ruchu wydawniczego. (...) Do 1883 roku drukarnia pracowała jeszcze pod firmą Władysława, a dopiero później pod firmą Michaliny. Zakład ten nadal znajdował się w wynajmowanym lokalu przy ul. Krakowskie Przedmieście nr 194 (obecnie 10).  (...)

Kontynuacji dzieła Michaliny Kossakowskiej podjęła się w październiku 1894 roku córka Władysława i Michaliny, Pelagia.

Zakład nadal miał swoją siedzibę w domu przy ul. Krakowskie Przedmieście nr 194 (obecnie 10)5.

Pod koniec XIX w. Pelagia częściowo zmodernizowała drukarnię. (…) Po śmierci Pelagii Ostachiewicz w 1907 roku, drukarnię przejęła jej siostra Karolina z Kossakowskich Rogowska mieszkająca stale w Warszawie. Zarządzała drukarnią przez okres 7 lat do roku 1914, kiedy z pomocą pośpieszył jej zięć, lubelski kupiec Tadeusz Korwin Wierzbicki6.

Dodajmy jeszcze, że z chwilą przejęcia drukarni przez Michalinę Kossakowską (1870 r.) zaczęła ona działać pod jej imieniem. Nazwa firmy wydawniczej i drukarskiej „M. Kossakowska” została do końca jej istnienia (tj. do roku 1949).

Lata 1914–1930: Drukarnia prowadzona przez Tadeusza WierzbickiegoBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Dzięki zaangażowaniu Wierzbickiego drukarnia rozwijała się i różnorodnością produkcji wydawniczej nie ustępowała Drukarni Państwowej czy Zakładom Graficznym Pietrzykowskiego. Najprawdopodobniej już po zakończeniu wojny Wierzbicki przeniósł drukarnię pod adres Bernardyńska 15. W roku 1930 Tadeusz Wierzbicki zmarł7.

Lata 1930–1939: Drukarnia prowadzona przez Jana JóźwiakowskiegoBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Po śmierci Wierzbickiego drukarnią kierował Jan Jóźwiakowski. Pierwszą ważną jego decyzją było przeniesienie drukarni do lokalu przy ul. Bernardyńskiej 24. Wkrótce też zakupił nowe czcionki. W 1939 roku Jóźwiakowski został właścicielem Drukarni8.

Lata 1939–1944: Wyposażenie drukarni przeniesione do drukarni niemieckiejBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Po wkroczeniu Niemców do Lublina zakład został zamknięty a maszyny skonfiskowane. Całe wyposażenie przeniesiono na ulicę Wieniawską 6, gdzie powstała drukarnia prowadzona przez Niemców9.

Lata 1944–1949: Ostatni okres działalności drukarniBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Po wyzwoleniu Lublina w 1944 roku w drukarni na Wieniawskiej drukowany był „Dziennik Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej”. W 1945 roku w lipcu Jóźwiakowski wznowił działalność drukarni pod szyldem „M. Kossakowskiej” w lokalu przy ulicy Bernardyńskiej 20. W 1949 roku zakład został upaństwowiony i włączony do Lubelskich Zakładów Graficznych10.

Podsumowanie działalności Drukarni KossakowskichBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Danuta Walkowska:

Pierwszym objętościowo poważniejszym przedsięwzięciem tej drukarni były drukowane tu w latach 1851–1854 dwa wydawnictwa diecezji lubelskiej: „Ordo Divini” i „Catalogus Universi Cleri”. Największym jej osiągnięciem wydawniczym był druk książki Zofii Ścisłowskiej pt. Powieści dla dzieci, na tle miejscowych zdarzeń osnute, zawierającej zbiór opowiadań ilustrowanych litografiami Lublina. Ukazała się ona w 1854 roku11.

Danuta Walkowska:

Na szczególną uwagę zasługuje „Kalendarz Lubelski”, wychodzący w latach 1869–1924. Był on jednym z największych osiągnięć wydawniczych tej drukarni12.

Łączył w sobie charakter almanachu historyczno-literackiego oraz informatora o mieście i regionie. Ozdobą kalendarza były piękne ilustracje.

Ważne miejsce w działalności wydawniczej oficyny Kossakowskich zajmował druk niektórych lubelskich periodyków. Były to w kolejności: „Kurier Lubelski” (1868–1869), „Gazeta Lubelska” (1876–1878), „Głos Lubelski” (1913–1914). W okresie I wojny światowej drukarnia wydawała „Kurier Lubelski. Tygodnik społeczno-ekonomiczny, popularno-naukowy i literacki”, będący organem lubelskich socjalistów. W sumie ukazało się 40 numerów. Do czasów współczesnych zachował się 3. numer pisma z 1 stycznia 1916 roku13.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Słownik pracowników książki polskiej, red. Treichel I., Warszawa 1972.
Walkowska D., Drukarnia Kossakowskich, [w:] Studia z dziejów drukarstwa i księgarstwa w Lublinie w XIX i XX wieku, red. B.  Szyndler, Lublin 1988.

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  1. Wróć do odniesienia Słownik pracowników książki polskiej, red. I. Treichel, Warszawa 1972, s. 447.
  2. Wróć do odniesienia Słownik pracowników książki polskiej, red. I. Treichel, Warszawa 1972, s. 447.
  3. Wróć do odniesienia D. Walkowska, Drukarnia Kossakowskich, [w:] Studia z dziejów drukarstwa i księgarstwa w Lublinie w XIX i XX wieku, red. B. Szyndler, Lublin 1988, s. 128.
  4. Wróć do odniesienia Słownik pracowników książki polskiej, red. I. Treichel, Warszawa 1972, s. 447.
  5. Wróć do odniesienia D. Walkowska, Drukarnia Kossakowskich, [w:] Studia z dziejów drukarstwa i księgarstwa w Lublinie w XIX i XX wieku, red. B. Szyndler, Lublin 1988, s. 128–131.
  6. Wróć do odniesienia D. Walkowska, Drukarnia Kossakowskich, [w:] Studia z dziejów drukarstwa i księgarstwa w Lublinie w XIX i XX wieku, red. B. Szyndler, Lublin 1988, s. 132.
  7. Wróć do odniesienia D. Walkowska, Drukarnia Kossakowskich, [w:] Studia z dziejów drukarstwa i księgarstwa w Lublinie w XIX i XX wieku, red. B.  Szyndler, Lublin 1988, s. 145.
  8. Wróć do odniesienia D. Walkowska, Drukarnia Kossakowskich, [w:] Studia z dziejów drukarstwa i księgarstwa w Lublinie w XIX i XX wieku, red. B.  Szyndler, Lublin 1988, s. 145.
  9. Wróć do odniesienia D. Walkowska, Drukarnia Kossakowskich, [w:] Studia z dziejów drukarstwa i księgarstwa w Lublinie w XIX i XX wieku, red. B.  Szyndler, Lublin 1988, s. 145.
  10. Wróć do odniesienia D. Walkowska, Drukarnia Kossakowskich, [w:] Studia z dziejów drukarstwa i księgarstwa w Lublinie w XIX i XX wieku, red. B.  Szyndler, Lublin 1988, s. 145.
  11. Wróć do odniesienia D. Walkowska, Drukarnia Kossakowskich, [w:] Studia z dziejów drukarstwa i księgarstwa w Lublinie w XIX i XX wieku, red. B. Szyndler, Lublin 1988, s.127–128.
  12. Wróć do odniesienia D. Walkowska, Drukarnia Kossakowskich, [w:] Studia z dziejów drukarstwa i księgarstwa w Lublinie w XIX i XX wieku, red. B.  Szyndler, Lublin 1988, s.127–128.
  13. Wróć do odniesienia Danuta Walkowska, Drukarnia Kossakowskich, [w:] Studia z dziejów drukarstwa i księgarstwa w Lublinie w XIX i XX wieku, red. Bartłomiej Szyndler, Lublin 1988, s. 145.

Powiązane artykuły

Zdjęcia

Inne materiały

Słowa kluczowe