Oficyna Kossakowskich w Lublinie (1846–1949)
Drukarnia Kossakowskich została założona przez Józefa Kossakowskiego, prowadzona przez jego syna Władysława, następnie jego żonę i córki, a w końcu przez zięcia jednej z nich. Przez cztery pokolenia pozostawała własnością rodziny, aby dopiero w latach 30. XX wieku przejść w ręce Jana Jóźwiakowskiego, który był ostatnim prawnym właścicielem drukarni przed jej upaństwowieniem.
Spis treści
[Zwiń]- Założyciel drukarni Józef Kossakowski (1807–1857)
- Lata 1846–1857: Początki działalności drukarni
- Lata 1857–1870: Drukarnia prowadzona przez Władysława Kossakowskiego
- Lata 1870–1914: Drukarnia prowadzona w kolejnych okresach przez Michalinę Kossakowską, Pelagię Ostachiewicz, Karolinę Rogowską
- Lata 1914–1930: Drukarnia prowadzona przez Tadeusza Wierzbickiego
- Lata 1930–1939: Drukarnia prowadzona przez Jana Jóźwiakowskiego
- Lata 1939–1944: Wyposażenie drukarni przeniesione do drukarni niemieckiej
- Lata 1944–1949: Ostatni okres działalności drukarni
- Podsumowanie działalności Drukarni Kossakowskich
- Literatura
- Przypisy
Założyciel drukarni Józef Kossakowski (1807–1857)
Józef Kossakowski przybył do Lublina w 1837 roku. Wcześniej terminował w warszawskiej drukarni Antoniego Gałęzowskiego. W latach 1840–1856 dzierżawił razem z innymi wspólnikami Drukarnię Rządową w Lublinie [Weintraub, Fiszel Handelsman, Szabsa Gudfeld]. Od roku 1846 został właścicielem własnej drukarni. Zmarł w 1857 roku w Lublinie i tu też na cmentarzu przy Lipowej jest pochowany. Po jego śmierci drukarnię prowadził syn Władysław1.
Lata 1846–1857: Początki działalności drukarni
W roku 1846 Józef Kossakowski kupił wyposażenie dawnej Drukarni Karola Pruskiego. Rok później (1847) rozpoczęła pracę Oficyna Józefa Kossakowskiego. Mieściła się ona przy ul. Jezuickiej 43 w tym samym lokalu, w którym była Drukarnia Rządowa. W roku 1853 Józef Kossakowski połączył swą drukarnię z Drukarnią Szabsa Gutfelda. W roku 1854 przy jego drukarni zaczęła działać litografia2.
Lata 1857–1870: Drukarnia prowadzona przez Władysława Kossakowskiego
Danuta Walkowska:
Dalszy rozwój oficyny obserwujemy w latach następnych, gdy po śmierci Józefa w 1857 roku drukarnię przejął jego syn Władysław urodzony w 1833 roku. Pracował on dotychczas w drukarni ojca jako zecer. Koncesję na samodzielne prowadzenie zakładu uzyskał dopiero we wrześniu 1860 roku. Pierwszym ważniejszym posunięciem Władysława Kossakowskiego było przeniesienie drukarni do samodzielnego lokalu, znajdującego się w domu Jana Tymińskiego przy ulicy Krakowskie Przedmieście 194 (obecnie 10). Obok drukarni prowadził tu Kossakowski Skład Materiałów Piśmiennych. Wyposażenie drukarni stanowiła wówczas maszyna zwana w ogłoszeniach reklamowych pośpieszną. Była to maszyna płaska na koło i korbę ręczną, o średnich rozmiarach, wyprodukowana w berlińskiej Fabryce Siegla. Obok tego znajdowały się tu dwie prasy, tzw. polna i polska. (...) Nowy właściciel rozszerzył znacznie produkcję wydawniczą. Obok wydawanych tu wcześniej drobnych druków urzędowych, rozpoczął tłoczenie druków o charakterze handlowym, takich jak nalepki i etykiety na zamówienia lubelskich przemysłowców i rzemieślników. Jednocześnie drukował książki o charakterze religijnym, podręczniki szkolne, a także drobne utwory z literatury pięknej pióra miejscowych literatów. (...) Pierwszym poważniejszym wydarzeniem w produkcji wydawniczej oficyny Kossakowskich był druk „Kuriera Lubelskiego” w latach 1868–18693. W 1869 r. począł wydawać „Kalendarz Lubelski”. Zmarł 29.VII. w Krakowie, pozostawiając drukarnię żonie Michalinie4.
Lata 1870–1914: Drukarnia prowadzona w kolejnych okresach przez Michalinę Kossakowską, Pelagię Ostachiewicz, Karolinę Rogowską
Danuta Walkowska:
Z chwilą śmierci Władysława Kossakowskiego w 1870 roku, w dziejach oficyny rozpoczął się nowy, ważny okres. Objął on lata 1870–1914, w czasie których drukarnią zarządzała wdowa po Władysławie, Michalina Kossakowska, a potem jej córki: Pelagia Ostachiewicz i Karolina Rogowska. W historii drukarstwa polskiego nie były to lata łatwe. Od roku 1869 do 1905 funkcjonowała bowiem w Królestwie Polskim cenzura prewencyjna, która oddziaływała hamująco na rozwój ruchu wydawniczego. (...) Do 1883 roku drukarnia pracowała jeszcze pod firmą Władysława, a dopiero później pod firmą Michaliny. Zakład ten nadal znajdował się w wynajmowanym lokalu przy ul. Krakowskie Przedmieście nr 194 (obecnie 10). (...)
Kontynuacji dzieła Michaliny Kossakowskiej podjęła się w październiku 1894 roku córka Władysława i Michaliny, Pelagia.
Zakład nadal miał swoją siedzibę w domu przy ul. Krakowskie Przedmieście nr 194 (obecnie 10)5.
Pod koniec XIX w. Pelagia częściowo zmodernizowała drukarnię. (…) Po śmierci Pelagii Ostachiewicz w 1907 roku, drukarnię przejęła jej siostra Karolina z Kossakowskich Rogowska mieszkająca stale w Warszawie. Zarządzała drukarnią przez okres 7 lat do roku 1914, kiedy z pomocą pośpieszył jej zięć, lubelski kupiec Tadeusz Korwin Wierzbicki6.
Dodajmy jeszcze, że z chwilą przejęcia drukarni przez Michalinę Kossakowską (1870 r.) zaczęła ona działać pod jej imieniem. Nazwa firmy wydawniczej i drukarskiej „M. Kossakowska” została do końca jej istnienia (tj. do roku 1949).
Lata 1914–1930: Drukarnia prowadzona przez Tadeusza Wierzbickiego
Dzięki zaangażowaniu Wierzbickiego drukarnia rozwijała się i różnorodnością produkcji wydawniczej nie ustępowała Drukarni Państwowej czy Zakładom Graficznym Pietrzykowskiego. Najprawdopodobniej już po zakończeniu wojny Wierzbicki przeniósł drukarnię pod adres Bernardyńska 15. W roku 1930 Tadeusz Wierzbicki zmarł7.
Lata 1930–1939: Drukarnia prowadzona przez Jana Jóźwiakowskiego
Po śmierci Wierzbickiego drukarnią kierował Jan Jóźwiakowski. Pierwszą ważną jego decyzją było przeniesienie drukarni do lokalu przy ul. Bernardyńskiej 24. Wkrótce też zakupił nowe czcionki. W 1939 roku Jóźwiakowski został właścicielem Drukarni8.
Lata 1939–1944: Wyposażenie drukarni przeniesione do drukarni niemieckiej
Po wkroczeniu Niemców do Lublina zakład został zamknięty a maszyny skonfiskowane. Całe wyposażenie przeniesiono na ulicę Wieniawską 6, gdzie powstała drukarnia prowadzona przez Niemców9.
Lata 1944–1949: Ostatni okres działalności drukarni
Po wyzwoleniu Lublina w 1944 roku w drukarni na Wieniawskiej drukowany był „Dziennik Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej”. W 1945 roku w lipcu Jóźwiakowski wznowił działalność drukarni pod szyldem „M. Kossakowskiej” w lokalu przy ulicy Bernardyńskiej 20. W 1949 roku zakład został upaństwowiony i włączony do Lubelskich Zakładów Graficznych10.
Podsumowanie działalności Drukarni Kossakowskich
Danuta Walkowska:
Pierwszym objętościowo poważniejszym przedsięwzięciem tej drukarni były drukowane tu w latach 1851–1854 dwa wydawnictwa diecezji lubelskiej: „Ordo Divini” i „Catalogus Universi Cleri”. Największym jej osiągnięciem wydawniczym był druk książki Zofii Ścisłowskiej pt. Powieści dla dzieci, na tle miejscowych zdarzeń osnute, zawierającej zbiór opowiadań ilustrowanych litografiami Lublina. Ukazała się ona w 1854 roku11.
Danuta Walkowska:
Na szczególną uwagę zasługuje „Kalendarz Lubelski”, wychodzący w latach 1869–1924. Był on jednym z największych osiągnięć wydawniczych tej drukarni12.
Łączył w sobie charakter almanachu historyczno-literackiego oraz informatora o mieście i regionie. Ozdobą kalendarza były piękne ilustracje.
Ważne miejsce w działalności wydawniczej oficyny Kossakowskich zajmował druk niektórych lubelskich periodyków. Były to w kolejności: „Kurier Lubelski” (1868–1869), „Gazeta Lubelska” (1876–1878), „Głos Lubelski” (1913–1914). W okresie I wojny światowej drukarnia wydawała „Kurier Lubelski. Tygodnik społeczno-ekonomiczny, popularno-naukowy i literacki”, będący organem lubelskich socjalistów. W sumie ukazało się 40 numerów. Do czasów współczesnych zachował się 3. numer pisma z 1 stycznia 1916 roku13.
Literatura
Słownik pracowników książki polskiej, red. Treichel I., Warszawa 1972.
Walkowska D., Drukarnia Kossakowskich, [w:] Studia z dziejów drukarstwa i księgarstwa w Lublinie w XIX i XX wieku, red. B. Szyndler, Lublin 1988.
Przypisy
- Wróć do odniesienia Słownik pracowników książki polskiej, red. I. Treichel, Warszawa 1972, s. 447.
- Wróć do odniesienia Słownik pracowników książki polskiej, red. I. Treichel, Warszawa 1972, s. 447.
- Wróć do odniesienia D. Walkowska, Drukarnia Kossakowskich, [w:] Studia z dziejów drukarstwa i księgarstwa w Lublinie w XIX i XX wieku, red. B. Szyndler, Lublin 1988, s. 128.
- Wróć do odniesienia Słownik pracowników książki polskiej, red. I. Treichel, Warszawa 1972, s. 447.
- Wróć do odniesienia D. Walkowska, Drukarnia Kossakowskich, [w:] Studia z dziejów drukarstwa i księgarstwa w Lublinie w XIX i XX wieku, red. B. Szyndler, Lublin 1988, s. 128–131.
- Wróć do odniesienia D. Walkowska, Drukarnia Kossakowskich, [w:] Studia z dziejów drukarstwa i księgarstwa w Lublinie w XIX i XX wieku, red. B. Szyndler, Lublin 1988, s. 132.
- Wróć do odniesienia D. Walkowska, Drukarnia Kossakowskich, [w:] Studia z dziejów drukarstwa i księgarstwa w Lublinie w XIX i XX wieku, red. B. Szyndler, Lublin 1988, s. 145.
- Wróć do odniesienia D. Walkowska, Drukarnia Kossakowskich, [w:] Studia z dziejów drukarstwa i księgarstwa w Lublinie w XIX i XX wieku, red. B. Szyndler, Lublin 1988, s. 145.
- Wróć do odniesienia D. Walkowska, Drukarnia Kossakowskich, [w:] Studia z dziejów drukarstwa i księgarstwa w Lublinie w XIX i XX wieku, red. B. Szyndler, Lublin 1988, s. 145.
- Wróć do odniesienia D. Walkowska, Drukarnia Kossakowskich, [w:] Studia z dziejów drukarstwa i księgarstwa w Lublinie w XIX i XX wieku, red. B. Szyndler, Lublin 1988, s. 145.
- Wróć do odniesienia D. Walkowska, Drukarnia Kossakowskich, [w:] Studia z dziejów drukarstwa i księgarstwa w Lublinie w XIX i XX wieku, red. B. Szyndler, Lublin 1988, s.127–128.
- Wróć do odniesienia D. Walkowska, Drukarnia Kossakowskich, [w:] Studia z dziejów drukarstwa i księgarstwa w Lublinie w XIX i XX wieku, red. B. Szyndler, Lublin 1988, s.127–128.
- Wróć do odniesienia Danuta Walkowska, Drukarnia Kossakowskich, [w:] Studia z dziejów drukarstwa i księgarstwa w Lublinie w XIX i XX wieku, red. Bartłomiej Szyndler, Lublin 1988, s. 145.