Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Zakon ojców bonifratrów w Lublinie – historia zakonu

 

Zakon Szpitalny Świętego Jana Bożego (łac. Ordo Hospitalarius Sancti Joannis de Deo – OH) został założony przez św. Jana Bożego w XVI wieku. Do Polski przybył w 1609 roku. Uroczyste wprowadzenie zakonników do klasztoru i kościoła pw. Bożego Ciała w Lublinie nastąpiło w 7 marca 1654 roku.
Na co dzień bracia posługiwali chorym, ubogim, cierpiącym i opuszczonym.
Popularna nazwa to bonifratrzy.

 

 

 

 

Spis treści

[RozwińZwiń]

Bonifratrzy w PolsceBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Pojawienie się zakonu w Polsce było związane z bratem Gabrielem hrabią Ferrary. W 1609 roku wyleczył on króla polskiego Zygmunta III z ciężkiej choroby. Skuteczna kuracja przyczyniła się do początkowych fundacji klasztorów bonifraterskich w Polsce. Pierwszym konwentem-szpitalem był klasztor krakowski.

Fundacja lubelskaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Dobrodziejem zakonu bonifratrów w diecezji chełmskiej był jej sufragan i oficjał, Mikołaj Świrski. Doprowadził do powstania trzech konwentów: w Lublinie, Krasnymstawie i Zamościu.
Konwent lubelski biskup Świrski ufundował w 1649 roku. Wykupił on grunt na przedmieściu krakowskim, w zachodniej części dzisiejszego placu Litewskiego i tam kazał pobudować kościół, klasztor oraz szpital. Budowa klasztoru i kościoła pw. Bożego Ciała trwała do 1653 roku. 7 marca 1654 roku uroczyście wprowadzono bonifratrów. Kazanie wygłosił sam fundator.
Kościół wraz z zabudowaniami klasztornymi był drewniany. Nie istnieje żadna ikonografia tego obiektu. Wiadomo jedynie, że prezbiterium kościoła było skierowane na zachód.
Bardzo szybko okazało się, że ilość terenu nabytego przez fundatora nie jest wystarczająca. W 1676 roku zakonnicy posiedli ogrody braci Krzysztofa i Bogusława Potockich, a w rok później teren z „siedmioma domkami i uliczkę”. Obu rozszerzeń posiadłości dokonano z myślą o powiększeniu cmentarza przykościelnego.
Po śmierci fundatora w latach 70. XVII wieku z kompleksem budynków bonifratrzy mieli kłopot. Brak możnych donatorów i wydatki na bieżącą działalność sprawiły, że budowa świątyni murowanej była poza możliwościami finansowymi zakonników.
Sytuacja w latach 20. XVIII wieku była na tyle zła, że przeor warszawski Roch Bazarzewski zdecydował się na osobistą wizytację. Wykazano opłakany stan drewnianego kościoła podpieranego palami, grożący w każdej chwili zawaleniem. Wizytator nakazał budowę świątyni murowanej, a dla szybszego jej wzniesienia uruchomiono w pobliżu cegielnię.

DziałalnośćBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Główną działalnością bonifratrów było prowadzenie przytułków oraz szpitali. Od 1586 roku składali specjalny, czwarty ślub zakonny dotyczący szpitalnictwa (troska o chorych). Lubelską działalność bieżącą finansowali z zapisów i donacji. Kontynuowali działanie szpitala prowadzonego wcześniej przez kanoników regularnych (tzw. duchacy).
Wobec nowych planów, co do zagospodarowania przestrzeni, ich kościół wraz z klasztorem zburzono w latach 1818–1819. Tymczasowo przebywali w klasztorze kapucyńskim. W 1820 roku władze zdecydowały, że bonifratrzy zostaną umieszczeni w budynkach skasowanego klasztoru reformatów. W nowym miejscu nie zdążyli się jednak zorganizować. W 1835 roku ponownie zostali przeniesieni. Tym razem do zespołu kościelno-klasztornego pozostawionego przez karmelitów trzewiczkowych. W budynkach poklasztornych bonifratrzy uruchomili szpital św. Jana Bożego.

Kasata konwentu lubelskiegoBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W wyniku represji popowstaniowych skasowano szereg zgromadzeń klasztornych. Taki sam los spotkał bonifratrów z Lublina. Kościół, którym się opiekowali, przejęła diecezja, a szpital św. Jana Bożego został oddany w opiekę siostrom szarytkom.

 

 

Opracował Łukasz Fiuta

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Bibliografia polska Karola Estreichera, wyd. St. Estreicher, t. XXX, Kraków 1934.
K. Boniewski, Lublin w pamiątkach (1858), rękopis w Archiwum Państwowym w Lublinie, sygn. 3017.
M. Budziarek, Kapucyni w Lublinie. Dzieje klasztoru w latach 1721–1864, Warszawa-Lublin 1996.
J. Dybała, Plac Litewski w Lublinie. Dzieje zabudowy i założenia urbanistycznego, „Roczniki Humanistyczne” 1972, t. XX, z. 5.
W. Kalinowski, St. Trawkowski, Przebudowa Lublina w Królestwie Kongresowym w latach 1817–1820, „Ochrona Zabytków” 1959, nr 3.
J. Raczyński, Centralne barokowe kościoły województwa lubelskiego, Warszawa 1929.
J. Riabinin, Lauda miejskie XVII wieku, Lublin 1934.
J. Teodorowicz-Czerepińska, Nieistniejący kościół i klasztor ojców bonifratrów na placu Litewskim w Lublinie, Lublin 1993, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków, sygn. 1689.